„Żal nam Ciebie, miasteczko. Domy stoją otulone bólem i smutkiem (…). Słychać jeszcze gorzki płacz twoich synów i niemowląt, których dusze kwitły i zostały zabrane do obozów śmierci. Nigdy nie udało im się powrócić do swoich domów”. To fragment „Księgi Pamięci Żydów z Suchowoli”, której właśnie została wydana druga część. Nie da się jej kupić, można dostać za darmo. Ale warto się pospieszyć ,ponieważ nakład jest mały.
– Pierwsze zamówienia „Księgi Pamięci Żydów z Suchowoli” zostały już wysłane. Pojechały m.im. do Sopotu, Olsztyna, Konina, Płocka, Szczecina. Wydawnictwo można zamówić pisząc na adres mailowy: ctk@suchowola.pl. Książka jest darmowa. Jedynie koszty przesyłki pokrywa adresat – mówi Dawid Gudel z suchowolskiego Centrum Trzech Kultur.
Trzeba się spieszyć, jeśli chce się przeczytać tę wyjątkową publikację. Pierwsza została wydana tylko w 200 egzemplarzach, druga w pięciuset. Zainteresowanie jest duże.
Centrum Trzech Kultur funkcjonuje od września 2018. Już w pierwszym roku działalności przypadło tej instytucji ważne zadanie: przygotowanie do druku oraz wydanie żydowskiej Księgi Pamięci. To fundamentalne dla zrozumienia lokalnej historii dzieło, liczy ponad 500 stron, spisane jest po hebrajsku i w języku jidysz.
Żydowskie księgi pamięci, z których już kilka ukazało się w języku polskim, nie tylko w Suchowoli, są niezwykłymi dokumentami, powalającymi spojrzeć na historię miast i miasteczek, stosunki między Żydami a Polakami.
Suchowolską księgę spisano w 1957 roku, przez emigrantów, którym udało się uciec z Polski przed nazistowskim pogromem. Opowiada ona o życiu w Suchowoli, która przed wojną było typowo żydowską osadą. Lektura nie tylko ukazuje zagładę miejscowej ludności, ale jest też lekcją historii, pozwala poczuć klimat lat 20., 30. 40. XX wieku, pokazuje jak wtedy wyglądało zwykłe życie naszych przodków. Portretuje również chłopów przeszukujących mienie po sąsiadach zamkniętych w getcie i tych, którzy pomagali w ukryciu tym, którym udało się uciec od pogromu. Są też archiwalne fotografie.
– Postanowiliśmy nie wydawać całości od razu, aby co jakiś czas wracać do wspomnień Żydów z Suchowoli. Pierwszy tom został wydany dzięki Programowi Rozwoju Obszarów Wiejskich. Teraz przyszła kolej na drugą część, tym razem wspiera nas Narodowe Centrum Kultury dofinansowaniem ze środków w ramach programu Kultura – Interwencje 2020. Drugim tomem zamykamy część hebrajską Księgi – tłumaczy Gudel.
W sumie przetłumaczono już ponad 200 stron. Kolejne są w przygotowaniu. Planowane są jeszcze dwie publikacje. Przetłumaczona trzecia część ma ujrzeć światło dzienne za rok.
Suchowola jest swoistym tyglem kulturowym. W jej historii przeplatają się losy Tatarów, Żydów i katolików. Miejscowe instytucje kulturalne działają w taki sposób, by wielokulturowość akcentować, oddając jej hołd właśnie takimi działaniami, jak rozpowszechnienie suchowolskiej Księgi Pamięci. Inne Księgi związane z Podlasiem, można znaleźć na stronie www.jewishbialystok.pl. Niektóre tłumaczenia są również w formie audiobuków.
Ewa Bochenko, fot. CTK w Suchowoli
