Instytucją prawa spadkowego, na którą również warto zwrócić uwagę, jest wydziedziczenie. W ogólnym znaczeniu oznacza ono wyłączenie członków najbliższej rodziny od dziedziczenia, więc pozbawienie konkretnych osób korzyści wynikających z dziedziczenia. Dodatkowo wydziedziczenie oznacza pozbawienie rodziców, małżonka lub potomków prawa do zachowku.

Zgodnie z art. 1008 Kodeksu cywilnego spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku: wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (np. niemoralne prowadzenie się, prowadzenie nieuczciwej działalności, znęcanie się nad osobami bliskimi), jeśli dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci (do wydziedziczenia nie jest konieczne skazanie za przestępstwo przez sąd, a jedynie fakt jego popełnienia) oraz w sytuacji, gdy uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (np. naruszenie obowiązku alimentacyjnego wobec spadkodawcy, nieudzielenie pomocy osobistej bądź finansowej, wszczynanie awantur, zerwanie więzi).

Dla konkretnych osób zatem wydziedziczenie oznacza nie tylko, że dana osoba nie jest spadkobiercą, ale również poprzez wydziedziczenie zostaje też pozbawiona prawa do domagania się zachowku. Bardzo istotny jest fakt, iż postanowienie o wydziedziczeniu może być zawarte jedynie w testamencie.

Spadkodawca, który chce wydziedziczyć określoną osobę, powinien w testamencie wyraźnie napisać, kogo wydziedzicza i z której z podanych powyżej przyczyn. Użyte w testamencie sformułowania co do woli pozbawienia uprawnionego zachowku nie mogą nasuwać żadnych wątpliwości. Kwestie oceny, czy rzeczywiście miała miejsce sytuacja pozwalająca na wydziedziczenie lub czy nastąpiło po niej przebaczenie pozostaje kwestią rozstrzygnięcia sądu w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.

Podkreślić również należy, że wydziedziczenie jest bezskuteczne, jeśli spadkodawca wybaczył spadkobiercy. Przebaczenie musi mieć miejsce po wydziedziczeniu uprawnionego do zachowku. W przypadku, gdy spadkodawca zmieni treść testamentu, sporządzi nowy lub odwoła już sporządzony, wydziedziczenie również zostaje anulowane.

Nie można wydziedziczyć pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu, bo sporządzone w taki sposób wydziedziczenie będzie nieważne, np. nie można zastrzec warunku, że spadkobierca zostanie wydziedziczony, jeżeli nie zmieni swojego dotychczasowego zachowania w określonym czasie.

Adwokat Jacek Osmólski, fot. pixabay.com