Pozostając w tematyce dziedziczenia, dziś pokrótce wskażę Państwu najważniejsze kwestie związane z dziedziczeniem ustawowym. Jak już zostało wskazane, Kodeks Cywilny wyróżnia dziedziczenie testamentowe i ustawowe. Powołanie do spadku na podstawie ustawy ma miejsce wówczas, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu lub gdy dziedziczenie na podstawie testamentu nie jest możliwe (np. w przypadku stwierdzenia nieważności testamentu).
Dziedziczenie ustawowe uregulowane jest w art. 931 i nast. Kodeksu Cywilnego. Powołane przepisy ustalają ścisłą kolejność osób (spadkobierców), które są powołane do spadku oraz ich udziały w masie spadkowej. Wyróżniamy cztery grupy w kolejności od ich stopnia bliskości względem osoby zmarłej. Ostatnią grupą jest Skarb Państwa, który dziedziczy po zmarłym jako ostatni w kolejce.
W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek i dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych (np. zmarły pozostawił po sobie żonę i dwójkę dzieci, to każdy z nich odziedziczy po 1/3 majątku zmarłego; jeżeli jednak pozostawi żonę i czwórkę dzieci, to żona odziedziczy 1/4, a pozostała część spadku zostanie podzielona po równo pomiędzy dziećmi zmarłego).
Jeśli zmarły nie posiadał dzieci, powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeśli zmarły nie miał małżonka ani dzieci, to dziedziczą jego rodzice w równych częściach. Jeżeli natomiast jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, otrzymuje rodzeństwo spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli rodzeństwo zmarłego nie dożyło otwarcia spadku, w jego miejsce wstępują dzieci rodzeństwa. Istotne jest, iż udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku, natomiast w sytuacji, gdy zmarły pozostawił wyłącznie małżonka, cały spadek przypada właśnie jemu.
W trzeciej grupie cały spadek przypada dziadkom spadkobiercy, jeśli zmarły nie pozostawił zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa. Dziadkowie dziedziczą w częściach równych. Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym.
Kolejną grupą, która może dziedziczyć po zmarłym są pasierbowie. Warunkiem powołania ich do spadku jest to, żeby ich biologiczni rodzice nie dożyli otwarcia spadku.
W sytuacji, gdy zmarły nie pozostawił po sobie żadnych spadkobierców z wyżej wymienionych grup, spadek przypada gminie, w której zmarły miał ostatnie miejsce swojego zamieszkania. Jeżeli natomiast ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa.
Bardzo ważny w zakresie dziedziczenia ustawowego jest również fakt, iż małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione. Wyłączenie zatem małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu.
Adwokat Jacek Osmólski, fot. pixabay.com
