Dzisiejszy artykuł zostanie poświęcony instytucji dziedziczenia, a konkretnie dziedziczeniu testamentowemu. Instytucja dziedziczenia jest częścią prawa spadkowego, uregulowaną w Kodeksie Cywilnym. Zgodnie z art. 941 Kodeksu Cywilnego rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Oznacza ono wejście spadkobiercy lub kilku spadkobierców – będące skutkiem śmierci osoby fizycznej – w sytuację prawną spadkodawcy (osoby zmarłej), która polega w szczególności na nabyciu praw i obowiązków majątkowych spadkodawcy. Kodeks Cywilny wyróżnia dziedziczenie testamentowe i ustawowe.

Każda pełnoletnia osoba, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, ma ustawowe prawo do rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek swojej śmierci poprzez testament. Istotnym jest, iż testament może obejmować rozrządzenie majątkiem tylko jednego spadkodawcy. Nie ma zatem możliwości sporządzenia testamentu wspólnego przez kilka osób (np. rodziców).

Spadkodawca może w każdym czasie odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Testament nie może zostać ani spisany, ani odwołany przez przedstawiciela. Jeżeli spadkodawca sporządził ważny testament co do całości spadku, to ma on pierwszeństwo, a przepisy, dotyczące dziedziczenia ustawowego nie znajdą zastosowania.

W sytuacji natomiast, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą, dochodzi do dziedziczenia ustawowego co do całości spadku.

Testament można odwołać przez sporządzenie nowego testamentu bądź w zamiarze odwołania zniszczy się go lub pozbawi cech, od których zależy jego ważność bądź też dokona się w nim takich zmian, z których wynika wola jego odwołania.

W przypadku, gdy spadkodawca sporządził nowy testament, nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami Kodeksu Cywilnego, w obecnym stanie prawnym spadkodawca może sporządzić testament zwykły lub testament szczególny. Wśród testamentów zwykłych wyróżnia się: testament własnoręczny – napisany w całości pismem ręcznym, własnoręcznie podpisany i opatrzony datą, testament notarialny – sporządzony przez notariusza i przybierający formę aktu notarialnego oraz testament allograficzny – sporządzony poprzez ustne oświadczenie ostatniej woli w obecności dwóch świadków: wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.

Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona oraz przez świadków. Do szczególnych form testamentów należą: testament ustny – sporządzany w przypadku, kiedy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, testament podróżny – spisany podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym przed kapitanem tego statku oraz testament wojskowy, w którym dowódca spisuje wolę spadkodawcy, podaje datę jej spisania, następnie wszyscy podpisują ten testament.

Warto wskazać również, że Kodeks Cywilny wskazuje na przesłanki stwierdzenia nieważności testamentu. Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony: w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści lub pod wpływem groźby.

Adwokat Jacek Osmólski, fot. pixabay.com