W kolejnym wpisie, pozostając w temacie darowizny, przybliżę Państwu możliwość jej odwołania, pomimo tego, iż takie sytuacje należą do rzadkości. Kodeks Cywilny umożliwia w niektórych przypadkach odwołanie darowizny i możliwość ta dotyczy każdej umowy. Zgodnie art. 898 § 1 Kodeksu Cywilnego darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.
Niestety przepisy nie wskazują, co należy rozumieć poprzez pojęcie rażącej niewdzięczności, dlatego też z pomocą przychodzą tutaj liczne orzeczenia sądów, które to pojęcie doprecyzowują. Najogólniej można ująć rażącą niewdzięczność jako naganne etycznie zachowanie obdarowanego, skierowane bezpośrednio wobec darczyńcy, naruszające normy społeczne i rodzinne.
Dodatkowo, rażącą niewdzięczność musi cechować znaczne nasilenie złej woli, skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy czy szkody majątkowej.
Przykładowo: jako przejawy rażącej niewdzięczności można wskazać: przemoc fizyczną (np. pobicie), znęcanie się, przemoc psychiczną, ciężkie zaniedbanie obowiązków rodzinnych (np. niealimentacja, nieudzielenie pomocy, zaniedbanie w przypadku osób nieporadnych), pomówienia, oszustwa, czy też kradzieże.
Wskazany katalog jest katalogiem otwartym, gdyż o istnieniu bądź nieistnieniu podstaw do odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności decydują w każdym przypadku okoliczności rozpoznawanej sprawy.
Generalnie zatem możliwość odwołania darowizny uzależniona jest od zachowania obdarowanego w stosunku do darczyńcy bądź sytuacją majątkową, w której znalazł się darczyńca. Odwołanie będzie również uzasadnione, jeśli podobnych zachowań obdarowany dopuści się względem bliskich darczyńcy. Odwołanie następuje poprzez złożenie przez darczyńcę pisemnego oświadczenia, które jest skuteczne z chwilą jego doręczenia obdarowanemu.
Warto pamiętać, że taka forma jest również wystarczająca do odwołania darowizny nieruchomości, aczkolwiek zachowanie formy aktu notarialnego będzie musiało mieć oświadczenie obdarowanego przenoszące z powrotem nieruchomość na darczyńcę.
Pamiętać należy o terminie na odwołanie darowizny, który wynosi rok od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego. Podmiotem uprawnionym do odwołania darowizny jest darczyńca. W przypadku śmierci darczyńcy przed upływem terminu do odwołania darowizny (rok od dnia, w którym dowiedział się o rażącej niewdzięczności), darowiznę mogą odwołać również spadkobiercy darczyńcy.
Istnieją również przypadki, kiedy pomimo zaistnienia przesłanek darowizny nie można odwołać. Pierwszym powodem jest oczywiście upływ terminu (jednego roku) na odwołanie darowizny. Odwołanie darowizny nie jest również możliwe, jeśli darczyńca przebaczył obdarowanemu, który dopuścił się wobec niego rażącej niewdzięczności. Nadto darowizna nie może zostać odwołana, jeśli była ona zgodna z zasadami współżycia społecznego, a zatem odpowiadała ona zasadom słuszności, sprawiedliwości oraz normom moralnym.
Adwokat Jacek Osmólski, fot. pixabay.com
