Geriatria to jedna z dziedzin medycyny, zajmująca się profilaktyką, diagnostyką i leczeniem chorób wieku podeszłego.
Twórcą tego pojęcia, użytego po raz pierwszy na początku ubiegłego stulecia był lekarz Ignacy Nasher. Podwaliny do rozwoju lecznictwa geriatrycznego stworzyła brytyjska lekarka Marjorie Warren. Przyczyniła się ona do stworzenia w 1948 roku-w ramach nowej i powszechnej Narodowej Służby Zdrowia Wielkiej Brytanii- sieci szpitali świadczących opiekę osobom przewlekle niesprawnym, w większości-starym. Geriatria jest obecnie największą – z liczbą ponad 1100 pracujących głównie w oddziałach szpitalnych lekarzy geriatrów – specjalizacją medyczną w tym kraju (raport Federation of the Royal College of Physicians za lata 2013-2014-httpss://www.rcplondon.ac.uk).
W Polsce geriatria zaczęła rozwijać się w połowie ubiegłego stulecia. W roku 1961 powstały dwa pierwsze oddziały geriatryczne-w Łodzi (ordynator- Kinga Roszkowska-Wiśniewska) i w Katowicach (ordynator- Bogna Żakowska-Wachelko) (https://www.gerontologia.org.pl). Małe zainteresowanie geriatrią na przestrzeni kolejnych lat (co wynikało między innymi z nieprecyzyjnie określonego miejsca w systemie opieki zdrowotnej czy sposobu rozliczania świadczeń zdrowotnych) skutkuje tym, iż obecnie liczba geriatrów w Polsce znacznie odbiega od średniej europejskiej. W 2014 r. było w naszym kraju jedynie 321 geriatrów, czyli średnio 0,8 geriatry na 100 tys. mieszkańców (w Niemczech wskaźnik ten wynosi 2,2, w Czechach 2,1, w Słowacji 3,1, a w Szwecji blisko 8). Zgodnie z kontrolą NIK w 2014 roku w Polsce istniało jedynie 776 „łóżek geriatrycznych”, stanowiących najczęściej część oddziałów innych niż geriatryczne, np. internistycznych. W sąsiednich Niemczech istnieje ponad 400 szpitalnych oddziałów geriatrycznych, a ponad 1800 lekarzy posiada specjalizację z geriatrii (https://www.uemsgeriatricmedicine.org).
Podstawową zasadą w opiece nad pacjentem geriatrycznym jest podejście oparte na tak zwanej całościowej ocenie geriatrycznej. Jej celem jest nie tylko poznanie potrzeb zdrowotnych osób starszych, ale także określenie ich potrzeb psychologicznych i socjalnych, a przede wszystkim wydolności czynnościowej i możliwości radzenia sobie w codziennym życiu. W ocenie pacjenta biorą udział członkowie zespołu interdyscyplinarnego (obok lekarza- m.in. pielęgniarka, fizjoterapeuta, psycholog, pracownik socjalny). Specjalistyczne podejście geriatryczne wobec osób w starszym wieku, jak pokazują badania, pozwala lepiej i skuteczniej adresować ich problemy zdrowotne, umożliwiając im bardziej samodzielne funkcjonowanie na przestrzeni dłuższego okresu czasu (httpss://www.nik.gov.pl).
Proces starzenia się powoduje, że szereg schorzeń przebiega w starości odmiennie, często w sposób skąpoobjawowy. Ważne jest uwzględnianie tej specyfiki w postępowaniu diagnostycznym i terapeutycznym. Czymś powszechnym jest wielochorobowość, której następstwem jest konieczność jednoczesnego stosowania szeregu leków, a to wiąże się z dużym ryzykiem niepożądanego ich działania i interakcji międzylekowych. Schorzenia przewlekłe współistnieją często z tak zwanymi wielkimi problemami geriatrycznymi (demencja, depresja, upadki, zaburzenia zwieraczy, upośledzenie lokomocji, niesprawność wzroku i słuchu, zespół słabości). Geriatria umożliwia całościowe spojrzenie na te kwestie, zajmuje się leczeniem schorzeń ostrych i przewlekłych, biorąc pod uwagę także ograniczenia funkcjonalne starszych pacjentów i ich potrzeby opiekuńcze. Poprawa stanu funkcjonalnego i jakości życia starszego pacjenta jest najważniejszym celem działań terapeutycznych w geriatrii. Partnerami w zespołowej opiece nad starszym pacjentem są jego opiekunowie. Wciąż najważniejszą „instytucją opiekuńczą” świadczącą opiekę potrzebującym wsparcia osobom starszym jest bowiem ich rodzina.
dr hab. n. med. Zyta Beata Wojszel, Kierownik Studiów Doktoranckich, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku / Fot. pixabay.com
